Το φίδι ποτέ δεν επιτίθεται αν δεν απειληθεί. Συνήθως επιτίθεται όταν τα κατοικίδια ζώα ή o άνθρωπος τα χτυπήσει ή τα πατήσει. Κατά την διάρκεια του χειμώνα τα φίδια παραμένουν στις φωλιές τους. 

Στην χώρα μας δηλητηριώδες φίδι είναι η οχιά.

Το να αναγνωρίσει κανείς την  οχιά δεν είναι δύσκολο, απαιτεί όμως τη γνώση της εμφάνισης της και την προσεκτική παρατήρηση.Αναγνωρίζεται συνήθως από τα χαρακτηριστικά κάθετα σχιστά μάτια, όπως της γάτας, την συγκεκριμένη ταινία ζιγκ ζαγκ που φέρει στην πλάτη, τη μικρή προεξοχή στην άκρη της μύτης, το τριγωνικό κεφάλι με φουσκωτά μάγουλα ,το πάνω μέρος του κεφαλιού της καλύπτεται με λέπια σαν λογχοειδή φύλλα το ένα πάνω στο άλλοκαι ότι το μήκος της είναι περίπου 30 έως 95 εκατοστά.

Τα δηλητηριώδη φίδια στην Ελλάδα είναι 7 και από αυτά 5 μπορούν κάτω από ορισμένες συνθήκες  να γίνουν επικίνδυνα  για τον άνθρωπο και για τα ζώα. Τα 5 αυτά είδη είναι οχιές  που εξαπλώνονται σε διαφορετικά μέρη  είναι οι εξής:

Στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και στο νομό Έβρου συναντάται η οθωμανική οχιά (Vipera xanthina), ένα εύρωστο φίδι που μπορεί να ξεπεράσει σε μήκος το ένα μέτρο.

Η οχιά της Μήλου (Macrovipera Shweizeri) εξαπλώνεται στα νησιά του συγκροτήματος της Μήλου και είναι ενδημική της Ελλάδας. Το μήκος μπορεί να φτάσει πάνω από ένα μέτρο και είναι είδος προστατευόμενο από την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Το συνηθέστερο είδος οχιάς στην Ελλάδα είναι η κοινή οχιά (Vipera Ammodytes), που εξαπλώνεται σχεδόν σε όλη τη χώρα, εκτός από την Κρήτη. Το μέγεθός της δεν ξεπερνά τα 80 εκατοστά και στη μύτη της έχει ένα χαρακτηριστικό «εξόγκωμα» από φολίδες, σαν κέρατο. Το αρσενικό είναι γκριζωπό (αστρίτης), ενώ το θηλυκό έχει χρώμα κεραμιδί.

Τέλος, δύο άλλα είδη οχιάς, η Vipera Ursini και η Vipera Berus, έχουν περιορισμένη εξάπλωση στην Πίνδο και στην ορεινή Βόρεια Ελλάδα αντίστοιχα. 

Παρουσιάζει φυλετικό διμορφισμό:

Τα αρσενικά έχουν χρώμα γκριζωπό 

και τα θηλυκά καφετί.

Προτιμά τις βραχώδεις πλαγιές με χαμηλή βλάστηση που εκτείθενται αρκετές ώρες την ημέρα στον ήλιο. Εμφανίζεται επίσης σε ανοιχτά δάση, σάρες, σωρούς από πέτρες και σε ξερολιθιές που διαχωρίζουν καλλιεργημένες εκτάσεις. Στο νότιο άκρο εξάπλωσης της συναντάται σε περιοχές που το υψόμετρο τους κυμαίνεται από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 2500m. Δραστηριοποιείται κυρίως την ημέρα αλλά στις θερμές περιοχές μπορεί να είναι και νυκτόβια. Τρέφεται με μικρά θηλαστικά, πουλιά και σαύρες. Είναι δηλητηριώδες φίδι και το δάγκωμά του θεωρείται ότι είναι το πλέον επικίνδυνο συγκριτικά με αυτό των άλλων ειδών οχιάς που υπάρχουν στην Ευρώπη.
Το δηλητήριο των άλλων δύο ειδών (ο σαπίτης και το αγιόφιδο) είναι ήπιας τοξικότητας.

Η οχιά είναι στατικό φίδι.Δηλαδή κυνηγάει στήνωντας καρτέρι.Όταν πλησιάσει κοντά το θήραμα ή νοιώσει ότι απειλείται επιτίθεται και δαγκάνει αστραπιαία.
Όταν το φίδι δαγκώνει εγχέει περίπου1ml του δηλητηρίου. Αν υπάρχει αποτύπωμα κανονικής σιαγόνας, τότε το φίδι δεν έχει δηλητήριο. Αν η πληγή μοιάζει να έχει εκδορές, τότε πιθανότατα έχει προκληθεί από φίδι με δηλητήριο στα πίσω δόντια. Τέλος, αν υπάρχουν δύο έντονα αποτυπώματα δοντιού, τότε πρόκειται σίγουρα για οχιά και πρέπει να λάβετε εγκαίρως τα μέτρα σας, καθώς το δηλητήριο χρειάζεται (σε υγιή οργανισμό) τέσσερις με έξι ώρες για να αποβεί θανατηφόρο».

Συνήθως τα δαγκώματα γίνονται κυρίως στο κεφάλι ή στα άκρα των ζώων .

Υπάρχουν συνήθως μια ή δύο μικρές πληγές σαν τρύπες που κάποιες φορές αιμορραγούν και άλλες φορές όχι. Μέσα σε 20 λεπτά  η δαγκωμένη περιοχή μπορεί να γίνει ζεστή , κόκκινη και διογκώνεται . Μερικές φορές αυτά είναι τα μόνα σημάδια. Να τονισθεί ιδιαίτερα είναι πως κανένα περιστατικό δαγκώματος φιδιού ΔΕΝ είναι ίδιο με κανένα άλλο! Η πεποίθηση πως το δάγκωμα φιδιού αντιμετωπίζεται εύκολα και πολύ δύσκολα ένα ζώο πεθαίνει από το δηλητήριο των Ελληνικών φιδιών δεν είναι καθόλου σωστή.

Είναι βέβαια αλήθεια πως στην πλειοψηφία τους τα περιστατικά αυτά είναι αντιμετωπίσημα, όμως υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου οι επιπλοκές από το δάγκωμα του φιδιού στον οργανισμό του ζώου είναι τόσο σοβαρές ώστε να χρειάζεται ακόμα και μετάγγιση αίματος προκειμένου να σωθεί το ζώο.

Παρ’ όλο που είναι σχετικά λίγα τα περιστατικά αυτά, μπορούν να αποβούν ακόμη και μοιραία για την ζωή του αγαπημένου μας τετράποδου.

Τοξικολογικά στοιχεία

Η μορφή και η βαρύτητα της τοξίκωσης στο δηλητήριο του φιδιού εξαρτάται από:

Το είδος του φιδιού και το μέγεθος. Το δάγκωμα από οχιά περιέχει 5 έως 50 mg δηλητηρίου. (το αντίστοιχο της κόμπρας 40 έως 50mg) .Μετά από τα γεύματα και μετά την αλλαγή του δέρματος του, το φίδι παράγει πιο δυνατό δηλητήριο.

Το χρονικό διάστημα που πέρασε από την τελευταία φορά που το ίδιο φίδι δάγκωσε κάποιο άλλο θύμα( δηλαδή την ποσότητα του δηλητηρίου που πρόλαβε να παράγει).

• το δηλητήριο του φιδιού έχει πρωτεολυτική, αιμολυτική και νευροτοξική δράση. Με την επίδραση του δηλητηρίου παράγεται στον οργανισμό τεράστια ποσότητα ισταμίνης
• το δηλητήριο δεν απορροφάται από υγιές δέρμα και βλεννογόνο

Συμπτώματα

• Συνήθως δαγκώματα από μη δηλητηριώδη φίδια προκαλούν μικρότερου βαθμού συμπτώματα.
• Τη στιγμή του δαγκώματος το ζώο αισθάνεται πολύ μεγάλο πόνο, γρυλίζει, τραβιέται πίσω και έχει τρομαγμένο βλέμμα
• Στο σημείο του δαγκώματος παρατηρείται μεγάλο οίδημα(πρήξιμο), υπεραιμία και ισχυρός πόνος μέσα στο πρώτο εικοσάλεπτο. Το οίδημα παράμενει συχνά για δύο εβδομάδες και μετά σταδιακά μειώνεται σε μέγεθος.
• Στο σημείο του δαγκώματος διακρίνονται δύο μικρές τρύπες (τα σημάδια από τα δόντια του φιδιού). Συνήθως εκεί δημιουργείται απόστημα ή νέκρωση.
• Το ζώο μπορεί να κάνει εμετό, διάρροια και να έχει ταχυκαρδία και ταχύπνοια.
• Αναλόγως το είδος του φιδιού και την ευαισθησία κάθε οργανισμού στο συγκεκριμένο δηλητήριο, η γενική εικόνα του ζώου μπορεί να επιδεινωθεί και να εμφανιστούν σπασμοί, παράλυση, κώμα, άπνοια,ακόμη και θάνατος.

Θεραπεία

Επικοινωνήστε άμεσα με κάποιον κτηνίατρο. Κάθε λεπτό είναι πολύτιμο. Αν αυτό είναι ανέφικτο, προσπαθήστε να:

• Ακινητοποιήστε όσο γίνεται το ζώο σας. Κάθε σωματική κίνηση βοηθά την απορρόφηση του δηλητηρίου από τον οργανισμό. Μην αφήσετε το ζώο να περπατήσει μόνο του.
• αν έχετε δει το φίδι αυτό βοηθάει τον κτηνίατρο να εκτιμήσει αν πρόκειται για οχιά ή όχι.
• μην προσπαθήσετε να πλησιάσετε ή να σκοτώσετε το φίδι!! Υπάρχει κίνδυνος για την ζωή σας.
• αν το δάγκωμα βρίσκεται σε κάποιο άκρο, τοποθετήστε το κάτω από το επίπεδο της καρδιάς.
• Μην δένετε το δαγκωμένο μέλος. Είναι πολύ σημαντικό να μην εμποδιστεί η κυκλοφορία του αίματος. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος δημιουργίας θρόμβων και νέκρωσης του άκρου. Το δηλητήριο εξαπλώνεται κυρίως μέσω της λέμφου, συνεπώς μία σφιχτή περίδεση που θα σταματούσε την κυκλοφορία του αίματος είναι ανώφελη και επικίνδυνη. Αντιθέτως, μπορείτε να τυλίξετε το δαγκωμένο μέλος με κοινό, ελαστικό επίδεσμο από την πληγή έως την βάση του άκρου, τόσο λίγο σφιχτά όσο σε περίπτωση διαστρέμματος (να διατηρείται ο σφιγμός στην άκρη του μέλους). Αυτό μπορεί να καθυστερήσει την εξέλιξη των συμπτωμάτων, κάτι που ίσως βοηθούσε σε ενδεχόμενη πολύωρη μεταφορά του ασθενή σε νοσοκομείο. Ο επίδεσμος θα πρέπει να λύνεται και να δένεται αναλόγως κάθε 15-25 λεπτά, διότι το μέλος πρήζεται και η περίδεση σφίγγει περισσότερο. Παρ’όλα αυτά, μία τέτοια περίδεση δεν είναι και απαραίτητη.
• μην βρέχετε την πληγή διότι αυτό αυξάνει την απορρόφηση του δηλητηρίου από τον οργανισμό.
• μην προσπαθήσετε να ρουφήξετεμε το στόμα το δηλητήριο από την πληγή. Κινδυνεύετε εσείς ο ίδιος.
• Κορτιζόνη ταχείας δράσης: Solu-medrol ή Solu-cortef των 500 mg όλο ενδομυϊκά ή ενδοφλέβια
• Αντιϊσταμινικό:Vetibenzamin inj(tripelennamine hydrochloride 20mg/ml)1ml/10kgr σωματ.βάρους
• Αντιβιοτικά έγχυση τοπικά στην περιοχή γύρω γύρω από το δάγκωμα πχ: κρυσταλική αμπικιλίνη,αλλά και ενδοφλέβια για αποφυγή σηψαιμίας.
• Μετάγγιση αίματος. Αν το ζώο παρουσιάσει διαταραχές πηκτικότητας τότε είναι αναγκαία.
• Οροί ενδοφλέβια.
• Διήθηση διαλύματος ξυλοκαϊνης 2% με αδρεναλίνη (1:1000) στην πληγή επιβραδύνει την απορρόφηση του δηλητηρίου.
• ο καυτηριασμός της πληγής βοηθά πολύ στην εξουδετέρωση του δηλητηρίου. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί καυτό σίδερο ή ακόμη και αναμμένο τσιγάρο πάνω στην πληγή.
• μπορείτε να χαράξετε προσεκτικά με ξυραφάκι ή μαχαίρι πάνω στο οίδημα και μετά να πλύνετε την πληγή με βάμμα ιωδίου ή αμμωνία

Αν υπάρχει αντιοφικός ορός αυτός δίδεται ως εξής:

• μέχρι 2 ώρες από το δάγκωμα, ενίεται διηθητικά στην πληγή σε ποσότητα 50ml έως 200ml .Μετά από 2 ώρες από το δάγκωμα ο αντιοφικός ορός χορηγείται μόνο ενδοφλεβίως.Προσοχή στις αναφυλακτικές αντιδράσεις που μπορεί να παρουσιάσει.
• πάντα κάνουμε υποστηρικτική και συμπτωματική αγωγή στο ζώο.(κορτιζονούχα και αντισταμινικά σκευάσματα, αντιβιοτικά, καρδιοτονωτικά, οροί ενδοφλεβίως, κ.α.)
• Στενή παρακολούθηση του ζώου από κτηνίατρο για τουλάχιστον 24 ώρες.
  

Πρόληψη

 
Δεν αφήνουμε ελεύθερο το ζώο μας σε μέρη που γνωρίζουμε ότι ζουν φίδια.Το ζώο αντιλαμβάνεται πάντα πριν από εμάς το φίδι και το προσεγγίζει με τη μουσούδα προτεταμένη γιαυτό και τα περισσότερα δαγκώματα είναι στο κεφάλι. Όταν βρισκόμαστε στην εξοχή και ο σκύλος μας κυκλοφορεί ελεύθερος πρέπει έχουμε συνεχή επαφή μαζί του και να έχουμε πάντα μαζί μας ένα κουτί Πρώτων Βοηθειών πλήρες και ενημερωμένο από τον Κτηνίατρό μας.