Ένα από τα συχνότερα προβλήματα το οποίο αφορά στην αξιοποίηση των θρεπτικών στοιχείων από τα φυτά του κήπου μας είναι η τροφοπενία σιδήρου (iron deficiency).

Εκδηλώνεται σε κηπευτικά, δένδρα, καλλωπιστικά και γενικά σε όλα τα φυτά είτε ζουν στο έδαφος, είτε σε γλάστρες, όταν για κάποιον λόγο δεν είναι εφικτή η ομαλή χρησιμοποίηση του απολύτως αναγκαίου σιδήρου από τις διάφορες χημικές ενώσεις του οι οποίες πρέπει να βρίσκονται κατά κανόνα στο εδαφικό υπόστρωμα από όπου τον προμηθεύονται διά μέσω του ριζικού συστήματος (κυρίως λεπτότερα ή περιφερειακά ριζικά ινίδια).

Ο σίδηρος έχει τεράστια σημασία για την εκδήλωση των αρμονικών φυτικών λειτουργιών διότι διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο στη σύνθεση της δομής ύλης της χλωροφύλλης. Επιπροσθέτως, σαν χημικό στοιχείο είναι παρόν στη διάπλαση πολλών ενζύμων και πρωτεϊνών και χωρίς αυτό τόσο η φωτοσυνθετική διαδικασία, όσο και η αναπνοή εν γένει αντιμετωπίζουν σοβαρότατα προβλήματα κατά τη διεξαγωγή τους.

Η συχνότατη τροφοπενία σιδήρου στα πρώτα στάδιά της προσβάλλει τα ακραία νεώτερα φύλλα διότι ο σίδηρος μέσα στους φυτικούς ιστούς είναι ένα 
δυσκίνητο στοιχείο. Το πάσχον φύλλο αρχικώς μεταχρωματίζεται σε ωχροκίτρινο ή αποκτά ευδιάκριτη ωχροκίτρινη διάστικτη όψη διατηρώντας, όμως, πράσινες τις νευρώσεις του (χλώρωση). Όσο το πρόβλημα επιδεινώνεται η τροφοπενία επεκτείνεται σταδιακά στην υπόλοιπη φυλλική επιφάνεια του φυτού. Επειδή η έλλειψη σιδήρου έχει επιπτώσεις στο σχηματισμό της χλωροφύλλης, σε βαρείες φυτοπαθολογικές καταστάσεις τροφοπενίας τα φύλλα γίνονται σχεδόν καθολικά ωχρόλευκα. Εάν συνεχιστεί περαιτέρω η επιδείνωση μπορεί να ξεραθούν λίγο έως πολύ κυρίως περιφερειακώς και τελικώς να ξεραθούν. Όσο πιο έντονο είναι το πρόβλημα τόσο το φυτό αντιμετωπίζει μεγαλύτερες δυσχέρειες στην ομαλή ανάπτυξή του, ενώ παραλλήλως αποκτά προϊούσα αδυναμία στη διατήρηση των ανθέων του.

Οι αιτίες οι οποίες δύνανται να προξενήσουν τροφοπενία σιδήρου είναι πολλές. Για παράδειγμα η ύπαρξη του υπερβολικού ανταγωνιστικού ασβεστίου στο έδαφος σε συνδυασμό με το υψηλό pH είναι ένας λόγος που παρεμποδίζει τα φυτά να αξιοποιήσουν τον σίδηρο. Επίσης, η παρουσία μεγάλων ποσοτήτων ανταγωνιστικού φωσφόρου έχει ανάλογες επιπτώσεις. Ομοίως, τα ελαφρά, αμμώδη εδάφη είναι υπεύθυνα για την εκδήλωση της εν λόγω τροφοπενίας, όπως και τα πλούσια αζωτούχα εδάφη με λίγη περιεκτικότητα σε κάλιο ή τα πολύ συμπιεσμένα και υπερκαλλιεργημένα χώματα. Η υψηλή περιεκτικότητα σε στοιχεία όπως ο ψευδάργυρος, το μαγγάνιο και ο χαλκός ή η μεγάλη συγκέντρωση ασβεστίου σε συνδυασμό με αντίστοιχη μικρή μαγνησίου συμβάλλουν στην ένδεια σιδήρου. Αλλά οι πιο χαρακτηριστικές αιτίες που οδηγούν στην εκδήλωση του προβλήματος στους κήπους συχνότερα είναι η υπερβολικά ασφυκτική υγρασία του χώρου της ριζόσφαιρας εξ αιτίας ανωμαλίας στο πότισμα ή κακής αποστραγγίσεως του εδάφους, καθώς και η ανώμαλη έκθεση του φυτού σε απότομο και έντονο φωτισμό.

Το σύνηθες πρόβλημα που συνδέεται κυρίως με την άρδευση, εάν δεν σχετίζεται αποκλειστικώς με την κακή ποιότητα ή δομή του εδάφους, απορρέει κατά κανόνα από την ανικανότητα του αρδευτικού δικτύου να τροφοδοτεί με τη λελογισμένη ποσότητα ύδατος τα φυτά ή από την εγκατάσταση των φυτών σε ακατάλληλες θέσεις. Η αρρύθμιστοι ή δυσλειτουργικοί σταλλάκτες, οι διαρροές του αρδευτικού δικτύου, η φύτευση εντός των χλοοταπήτων ή πλησίον του χώρου των εκτοξευτήρων είναι συνήθως βασικοί κατηγορούμενοι για την τροφοπενία σιδήρου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι άλλοι παράγοντες είναι άμοιροι ευθυνών (πχ η ανεξέλεγκτη λίπανση).

Όπως πρέπει να συμβαίνει επιμένουμε πεισματικά σε αυτό, προκειμένου να αποφύγουμε προβλήματα σχετικά με την αξιοποίηση του σιδήρου ή άλλων θρεπτικών στοιχείων από τα φυτά στον κήπο μας οφείλουμε να γνωρίζουμε πριν τη δημιουργία του τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του εδάφους με τη βοήθεια εργαστηριακής αναλύσεως εδάφους. Έτσι, θα είμαστε εις θέσιν να επέμβουμε εγκαίρως αναλόγως είτε για να διορθώσουμε την οξύτητά του (βλ. τα σχετικά άρθρα μας για τη βελτίωση των αλκαλικών και όξινων εδαφών), είτε τη συνεκτικότητά του ή τη σύστασή του, αλλά και θα γνωρίζουμε εκ των προτέρων εάν πρέπει να αναζητήσουμε ποικιλίες φυτών ανθεκτικά στην τροφοπενία σιδήρου. Στα συνεκτικά βαριά εδάφη με την κακή αποστράγγιση τα οποία είναι συνήθη στη Ελλάδα, προτιμούμε να αποφεύγουμε τα υπερβολικά ποτίσματα που προξενούν λιμνάζοντα ύδατα και οι αρδεύσεις να διαρθρώνονται ώστε να παρέχεται ομαλά όγκος νερού στα φυτά.

Εάν τα λιπάσματα που χρησιμοποιούνται βάσει του προγράμματος λιπάνσεως δεν περιέχουν σίδηρο, καλό θα ήταν προληπτικά να γίνεται περιστασιακά ήπια τροφοδοσία των φυτών με σιδηρούχα σκευάσματα, δίδοντας ιδιαίτερη προσοχή στο γκαζόν το οποίον καταναλώνει συχνά και μεγάλο όγκο αρδευτικού ύδατος.

Όταν παρατηρηθεί τροφοπενία σιδήρου στα φυτά ή ιδιαίτερα στο γκαζόν, πρέπει να δράσουμε όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και έγκαιρα. Εάν καθυστερήσουμε ή αδιαφορήσουμε, γεγονός το οποίον δυστυχώς λαμβάνει χώρα πάρα πολύ συχνά, τότε η θεραπεία θα είναι πραγματικά βασανιστική για τον συντηρητή του κήπου, ενώ παράλληλα θα απαιτήσει πολύ χρόνο και μεγάλο χρηματικό κόστος εξ αιτίας των υλικών και εργασιών επεμβάσεως. Θεραπεύεται αποτελεσματικά κατά κανόνα με έγκαιρη και επαναλαμβανόμενη χορήγηση πάντοτε μετά τη δύση του ηλίου χηλικού σιδήρου στο έδαφος σε μορφή EDDHA (για εδάφη με pH 3-9) ή HEDTA (για εδάφη με pH 3-7,8) ή DTPA (για εδάφη με pH 3-7) ή EDTA (για εδάφη με pH 3-6,5). Θα μπορούσε να γίνει και πολύ προσεκτικός διαφυλλικός ψεκασμός κάνοντας χρήση διάφορων σχετικών διαφυλλικών σιδηρούχων λιπασμάτων, αλλά το πρακτικό αποτέλεσμα πιθανώς να μην είναι το επιδιωκόμενο και επιπροσθέτως ενδέχεται λάθος επεμβάσεις να προξενήσουν πολύ εύκολα τοξικότητα στα πάσχοντα φυτά.

Τέλος, αξίζει να επισημάνουμε ότι κάποια λιπαντικά σκευάσματα σιδηρούχων ενώσεων όπως για παράδειγμα ο θειικός σίδηρος, όταν υγρανθούν μπορεί να γίνουν επικίνδυνα για κάποιον απρόσεκτο χρήστη (πχ παράγονται καυστικές ουσίες), αλλά επίσης είναι ικανά να βάψουν τοίχους ή δάπεδα και πλακάκια. Για αυτό όταν χρησιμοποιούνται με ασφάλεια κατά τις υποδείξεις της κατασκευάστριας βιομηχανίας καλό θα ήταν να λαμβάνεται μέριμνα ώστε να μην μεταφέρονται σε περιοχές εκτός των χώρων φυτεύσεως ή να απομακρύνονται ταχύτατα από αυτές.